Terugkoppeling Onderzoeksproject: Nieuw perspectief op volwassen leven met Duchenne spierdystrofie

Door nieuwe medische ontwikkelingen en verbeterde zorg wordt het toekomstperspectief voor mensen met Duchenne steeds groter. Niet alleen de levensverwachting, maar ook de mogelijkheden in het leven nemen steeds meer toe. Toch merken we voor de mannen die nu volwassen zijn het niet altijd vanzelfsprekend is om het leven dat ze wensen ook daadwerkelijk te leiden.

Vanuit Duchenne Parent Project is daarom het initiatief genomen om meer te weten te komen over de barrières die het verschil maken tussen het ‘willen’ en het ‘kunnen’, maar ook het identificeren van succesfactoren om het gewenste leven te kunnen leiden.

Er is een mooie samenwerking opgezet met DPP, WeJane (een kwalitatief onderzoeksbureau), Emile thuiszorg, Vormmorgen en het Radboudumc.

Binnen het project zijn eerst 20 uitgebreide interviews afgenomen met (jong) volwassen mannen en hun ouders en of verzorgers. Daarna zijn de belangrijkste uitkomsten in een vragenlijst uitgezet, waarbij stellingen getoetst zijn en per onderwerp is gekeken wat wenselijk en mogelijk is.

Het is mooi dat we op de ‘World Duchenne Awareness Day’ die in het teken staat van “breaking barriers” deze resultaten met jullie kunnen delen.

Dingen die belangrijk werden gevonden in de interviews waren onder andere:

• Zelf bepalen wat je doet, zo ook je eigen bedtijd!
• Iets doen waar je goed in bent en wat zinvol is.
• Zo normaal mogelijk leven
• Op jezelf kunnen wonen
• Opleiding en sociale contacten (dit geeft een boost aan eigenwaarde)
• Kijken naar wat je wel kunt (leren)

De vragenlijst die door 43 (jonge) volwassenen met Duchenne en 30 ouders is ingevuld vonden de meesten het belangrijk om dingen zelfstandig te kunnen blijven doen. Een andere belangrijke bevinding was dat ouders weinig mogelijkheden voor hun kind zagen op de arbeidsmarkt en voor een (intieme) relatie.

Hieronder een overzicht van de onderwerpen en hoeveel ze in de top 3 van de deelnemers genoemd zijn als belangrijk.

De belangrijkste onderwerpen die genoemd werden in het kader van het leiden van een gewenst leven waren: vrije tijd, hulpmiddelen en sociale contacten.

Ten aanzien van de vrije tijd werd er hoog gescoord op tevredenheid (85%) en kon de meerderheid van de deelnemers de activiteiten doen die ze wilden doen. De meest genoemde activiteiten: Gaming, TV kijken, Uit eten gaan, Vrienden opzoeken, Muziek luisteren, Vakantie, Familie, Sport, culturele activiteiten. Ouders waren een stuk minder tevreden over de vrijetijdsbesteding van hun kind (17%).

De inzet van hulpmiddelen en voorzieningen is ook als heel belangrijk bestempeld door de mensen met Duchenne en hun ouders, de tevredenheid hierover was veel minder hoog gescoord door de deelnemers (54%). Van de 24 mensen die dit item als het meest belangrijk had ingevuld, wil de meerderheid zelf kunnen bepalen welke voorzieningen ze nodig hebben, maar geven slechts 15 mensen aan dit ook te kunnen. Wat betreft het zelf aanvragen van voorzieningen willen slechts 11 mensen dit. Van invloed op het aanvragen van hulpmiddelen zijn: kennis (bij de leverancier, de therapeut en bij mensen zelf), de financieringsmogelijkheden en de communicatie.

De belangrijkste tips:

• Wees op tijd
• Betrek een onafhankelijke ergotherapeut
• Neem een proactieve houding aan

Op het gebied van sociale contacten lag de gewenste situatie ook wat verder van de werkelijke situatie (zie onderstaande figuur). Wat opvalt is dat contact met lotgenoten niet wenselijk is voor de meesten.

De tevredenheid op dit vlak was 57%. De belangrijkste factoren van invloed waren toegankelijkheid, vervoer, hobby’s en zelfvertrouwen.

Als we alle resultaten op een rij zetten kunnen we concluderen dat omgevingsfactoren en overheidsregelingen van grote invloed zijn op de mogelijkheid om het gewenste leven te leiden. Er is een goede samenwerking nodig tussen de zorg, patiëntenverenigingen en overheidsinstanties waarbij informatievoorziening goed verloopt. Daarnaast hebben we gezien hoe belangrijk het is om te denken in mogelijkheden, om ondanks de toename van spierzwakte wel te streven naar zelfstandigheid. Dit begint waarschijnlijk al vroeg. Ouders verdienen meer aandacht en begeleiding in dit proces.

FDA verleent goedkeuring voor allereerste gentherapie voor Duchenne spierdystrofie

De Amerikaanse Voedsel- en Geneesmiddelenautoriteit FDA (Food and Drug Administration) heeft een versnelde tijdelijke goedkeuring verleend voor Sarepta’s gentherapie Elevidys (delandistrogene moxeparvovec-rokl) voor Duchenne spierdystrofie. Dit is een micro-dystrofine adenogeassocieerde virale vector (AAV) gentherapie van Sarepta en Roche. De therapie is alleen goedgekeurd in de VS voor ambulante patiënten van 4-5 jaar. Goedkeuring is op basis van expressie van microdystrofine. Het is nog onduidelijk hoeveel effect deze behandeling zal hebben op de functie van de kinderen die het toegediend krijgen.

Goedkeuringsproces van ELEVIDYS door de FDA

De beslissing van de FDA om ELEVIDYS versneld goed te keuren is gebaseerd op expressie van micro-dystrofine in de spieren van behandelde patiënten, wat naar verwachting zal leiden tot toekomstig klinisch voordeel. Naast de micro-dystrofine gegevens heeft Roche uitgebreide klinische gegevens ingediend via de Biologics License Application (BLA). Deze aanvraag omvatte veiligheids- en werkzaamheidsgegevens van drie Fase 1- en Fase 2-onderzoeken: Studie 101 (NCT03375164), studie 102 (NCT03769116) en studie 103 (ENDEAVOR, NCT04626674). Daarnaast werd een geïntegreerde analyse uitgevoerd over deze onderzoeken om de functionele resultaten te vergelijken met een propensity-score-gewogen externe controle. Dit gegevenspakket toonde het potentieel aan van delandistrogene moxeparvovec-rokl bij de behandeling van DMD.

Inclusiecriteria voor delandistrogene moxeparvovec

ELEVIDYS is specifiek goedgekeurd voor de behandeling van personen tussen de 4 en 5 jaar oud bij wie de diagnose Duchenne spierdystrofie is gesteld en die aan bepaalde criteria voldoen. In aanmerking komende patiënten moeten kunnen lopen en mogen geen antilichamen hebben tegen AAVrh74, een virale vector die wordt gebruikt in het gentherapieproces.

Wie komt er niet in aanmerking voor delandistrogene moxeparvovec?

De behandeling is in de VS alleen goedgekeurd voor ambulante patiënten in de leeftijd van 4-5 jaar. Dus patiënten die niet in de VS wonen, of patiënten jonger dan 4 of ouder dan 5 jaar kunnen deze behandeling niet krijgen onder de huidige goedkeuring. Het is belangrijk op te merken dat personen met specifieke DMD-genvarianten, waaronder een deletie in exon 8 en/of exon 9, vanwege veiligheidsredenen niet in aanmerking komen voor ELEVIDYS. Tot slot mogen patiënten die in aanmerking komen geen antilichamen tegen AAVrh74 hebben. Een bloedtest is nodig om te beoordelen of dit het geval is. Uw neuromusculaire specialist kan u meer gedetailleerde informatie geven en ingaan op eventuele zorgen die u heeft over het in aanmerking komen.

Wat gebeurt er als je buiten de Verenigde Staten woont?

Voor personen die buiten de Verenigde Staten wonen, werkt Roche actief samen met gezondheidsautoriteiten in verschillende landen om de goedkeuring en beschikbaarheid van delandistrogene moxeparvovec-rokl te vergemakkelijken. Landen die aanvragen kunnen aanvaarden op basis van Fase 1- en Fase 2-gegevens zijn onder andere Bahrein, Brazilië, Israël, Koeweit, Oman, Qatar, Saoedi-Arabië, Singapore en de Verenigde Arabische Emiraten. Roche verbindt zich ertoe om zo snel mogelijk aanvragen in te dienen bij deze gezondheidsautoriteiten.

In Europa heeft de European Medicines Agency (EMA) aangegeven dat het belangrijk is om de klinische onderzoeksgegevens van de fase 3 EMBARK-studie voor delandistrogene moxeparvovec mee te nemen in hun beoordelingsproces. Als de EMBARK-gegevens ondersteunend blijken te zijn, is Roche van plan om snel aanvragen voor een vergunning voor het in de handel brengen in te dienen bij de EMA en andere relevante gezondheidsautoriteiten.

Voor meer details over de goedkeuring van delandistrogene moxeparvovec door de FDA en om inzichten uit de gemeenschap te krijgen, raden we je aan om de Community Letter van Roche te lezen.

Bekijk hier de videopresentatie van prof. Annemieke Aartsma-Rus tijdens ons Duchenne Congres op 3 juni jl. waarbij zij o.a. in gaat op gentherapie bij Duchenne.

Het keuze-dilemma voor Duchenne-patiënten die in aanmerking komen voor Exon 51-skipping

Exon-skipping met behulp van antisense-oligonucleotide (ASO) wordt al enige jaren onderzocht.  Momenteel zijn er 4 ASO’s goedgekeurd door de Food and Drug Administration gericht op exon 45, 51 en 53 op basis van herstel van dystrofine op laag niveau. Aanvullende onderzoeken om functionele effecten te bevestigen zijn aan de gang. Daarnaast wordt eraan gewerkt om de spierspecifieke afgifte van ASO’s te vergroten. Daardoor zijn er 5 klinische studies aan de gang of gepland voor exon 51 skipping ASO’s in Europa. Hoewel exon 51-skipping van toepassing is op de grootste groep patiënten, hebben DMD-expertcentra niet voldoende patiënten of capaciteit om al deze onderzoeken parallel uit te voeren. Zelfs op nationaal niveau kunnen de aantallen te schaars zijn. Tegelijkertijd staan sommige gezinnen nu voor de keuze tussen deelname aan verschillende klinische onderzoeken naar exon 51-skipping,  naast de keuze om deel te nemen aan een onderzoek naar microdystrofine-gentherapie.

In dit opiniestuk worden de uitdagingen geschetst, worden de verschillende exon 51-skipping-onderzoeken vergeleken, wordt er geschetst hoe verschillende Europese centra en landen proberen om te gaan met het parallel uitvoeren van meerdere onderzoeken voor een kleine groep in aanmerking komende patiënten. 

Italfarmaco maakt positieve resultaten bekend van de fase 3 trial (EPIDYS) die gunstige effecten van Givinostat bij Duchenne patiënten laat zien

Italfarmaco maakt positieve resultaten bekend van de fase 3 trial (EPIDYS) die gunstige effecten van Givinostat bij Duchenne patiënten laat zien

De positieve resultaten van de Givinostat fase 3 trial van Italfarmaco werden tijdens het 2022 PPMD congres bekend gemaakt. Givinostat is een onderzoeksgeneesmiddel,  een histon deacetylase-remmer (‘HDAC inhibitor’) waarvan verwacht wordt dat dit het spierherstel bevordert en de vervetting en fibrosering (verbindweefseling) van de spieren vermindert.

In deze studie werd onderzocht hoe goed Givinostat werkt bij ambulante jongens in vergelijking met placebo en of het veilig gebruikt kan worden. De fase 3 trial voldeed aan het primaire eindpunt (significant verschil in tijd voor het beklimmen van 4 traptreden) en na 72 weken deed de behandelingsgroep het beter op alle secundaire eindpunten dan de placebogroep.

De deelnemers waren lopende jongens van 6 jaar en ouder die met corticosteroïden werden behandeld.

Italfarmaco is nu van plan om de Amerikaanse en EU-regelgevers te ontmoeten om de mogelijkheid van het op de markt brengen te bespreken en om input te vragen over een toekomstige indiening van een aanvraag voor wettelijk goedkeuring. Verder zullen de resultaten van de studie in een wetenschappelijk tijdschrift worden gepubliceerd.

Lees hier het persbericht.

Nieuw perspectief op volwassen leven met Duchenne

Jongens met Duchenne worden mannen met Duchenne. De levensverwachting voor mensen met Duchenne spierdystrofie is in de loop der jaren gestegen. Er is weinig onderzoek beschikbaar over volwassen leven met Duchenne. Wat kom je tegen als je volwassen bent, regie over je eigen leven wilt nemen en Duchenne spierdystrofie hebt? Praat je daar met je ouders over? (of je ouders met jou?) Heb je contact met leeftijdgenoten die ook hun volwassen leven vorm gaan geven? Hoe zou je je zorg idealiter in willen richten? Wat is je ambitie? Et cetera.

Volwassen leven met Duchenne is een onderwerp wat nog niet de aandacht heeft gekregen die het verdient. Vanuit DPP is een initiatief gestart om inzicht te krijgen in de beleving, wensen en behoeften van volwassen leven met Duchenne. We hebben een aantal pilot interviews gedaan. We spraken met Duchenne patiënten en hun ouders, aan de keukentafel, heel informeel. Dat leverde interessante inzichten op. Zo interessant dat we subsidie aangevraagd hebben om volwassen leven met Duchenne goed in kaart te brengen vanuit het perspectief van jongens/mannen met Duchenne. En die inzichten te vertalen naar mogelijkheden om volwassen leven met Duchenne beter te kunnen faciliteren.

Goed nieuws! De subsidieaanvraag is toegekend door ZonMw. Het project is een samenwerkingsverband tussen DPP, Radboudumc, Emile Thuiszorg, VormMorgen en marktonderzoekbureau WeJane. Medio mei hoopt WeJane te kunnen starten met interviewen. Gesprekken met Duchenners. Gesprekken met ouders/verzorgers van jongens/mannen met Duchenne spierdystrofie.

Vanuit DPP zullen binnenkort een aantal personen/families benaderd worden met het verzoek om hieraan mee te werken. Wij zijn heel erg blij dat we dit onderwerp uit kunnen diepen en op de agenda zetten. We gaan ervan uit dat de inzichten bij gaan dragen aan optimalisatie van zorg en ondersteuning in volwassen leven met Duchenne.

Deelname onderzoek BIND naar werking van het brein bij Duchenne en Becker Spierdystrofie

‘Duchenne en het Brein’ is een belangrijk onderwerp voor Duchenne families. Leer- en gedragsproblemen kunnen een grote impact hebben op het leven van families, soms nog groter dan de gevolgen van de spierafbraak. In Nederland doet Kempenhaeghe al jarenlang succesvol onderzoek naar deze problemen, met name de diagnose en begeleiding. Aan dit onderzoek hebben Nederlandse Duchenne ouders via Duchenne Parent Project vaak hun medewerking verleend. Nu is de groep van dr. Jos Hendriksen ook betrokken bij BIND, een groot Europees project, waar onder anderen gekeken wordt naar de veranderingen in de hersenen ten gevolge van het ontbreken van dystrofine. Ook voor dit onderzoek is het belangrijk dat zoveel mogelijk families deelnemen. Het onderstaande filmpje vertelt meer:

Voor meer informatie/informatiebrief: bindonderzoek@lumc.nl, WeerkampP@kempenhaeghe.nl of HendriksenJ@kempenhaeghe.nl 

Nieuwe vragenlijst PARS-A meet psychosociale aanpassing bij volwassenen met Duchenne

Hierbij delen we graag met jullie het nieuws dat er een artikel over een nieuwe vragenlijst naar ‘psychosociale aanpassing’ bij volwassenen met Duchenne gepubliceerd is in het Engelstalige tijdschrift Neuromuscular Disorders. Hier vind je een korte samenvatting.

De onderzoekers hebben, met veel dank aan de bijdrage van Duchenne Parent Project en alle deelnemers, gegevens verzameld over de bruikbaarheid en waarde van een vragenlijst naar ‘psychosociale aanpassing’ bij volwassenen met Duchenne spierdystrofie. De vragenlijst heet: PARS-A (A staat voor Adult). De vragenlijst kan worden ingevuld door naasten en is een aangepaste versie van de bestaande vragenlijst PARS-III die vaak gebruikt wordt bij kinderen (een vragenlijst voor ouders van kinderen tot 18 jaar). Uit de oorspronkelijke kinderversie zijn een aantal vragen verwijderd zodat de vragenlijst geschikt is voor volwassenen.

Het blijkt dat de aangepaste vragenlijst op dezelfde manier ‘psychosociale aanpassing’ meet bij de volwassenen als bij de jongens. De PARS-A vragenlijst kan daarmee in verder wetenschappelijk onderzoek en in de klinische praktijk een belangrijke meerwaarde betekenen.

Mocht je interesse hebben dan kun je het artikel bij ons opvragen.

Bericht van Pfizer Nederland aan de Duchenne community

Tot ons grote verdriet hebben wij vernomen dat een patiënt die in de Verenigde Staten deelnam aan het niet-ambulante cohort van onze Fase 1b mini-dystrofine gentherapie studie voor Duchenne spierdystrofie is overleden. Namens iedereen bij Pfizer betuigen wij ons medeleven aan zijn familie, vrienden en naasten. We begrijpen dat ook de Duchenne-gemeenschap in Nederland geschrokken is van dit nieuws.

Op dit moment beschikken we nog niet over volledige informatie en werken we actief samen met de onderzoeker van de studielocatie om te begrijpen wat er precies is gebeurd. Screening en dosering in onze klinische fase 1b studie zijn voorlopig gepauzeerd (klinische stop) en we werken nauw samen met het onafhankelijke ‘External Data Monitoring Committee’ om de gegevens te beoordelen. De regelgevende instanties zijn op de hoogte gesteld en de Amerikaanse FDA heeft de ‘Investigational New Drug’ (IND) aanvraag in klinische wachtstand geplaatst.

De veiligheid en het welzijn van de patiënten in onze klinische studie zijn en blijven voor Pfizer topprioriteit. We zijn vastbesloten om meer informatie te delen met de medische en patiëntengemeenschap zo snel als we kunnen. Op dit moment kunnen we nog niet zeggen wat deze gebeurtenis zal betekenen voor de gentherapiestudie die in Nederland gepland staat.

Met vriendelijke groet, namens Pfizer Nederland